ÖZET

Mastit meme inflamasyonu ile karakterize sık görülen bir klinik durumdur. Mastitte sebep akut ya da kronik enfeksiyonlar, enfeksiyöz olmayan inflamatuar hastalıklar veya malignite olabilir. Mastiti klinik olarak tanımak kolaydır. Ancak altta yatan etiyolojinin doğru belirlenmesi için radyolojik ve klinik bulguların birleştirilmesi, algortimik yaklaşımda en basitten komplekse doğru gidilmesi ve gerekli durumlarda da biyopsiden kaçınılmaması gereklidir.

GİRİŞ

Mastit ön tanılı hastalarda tanıya yardımcı olabilecek herhangi bir bilgi almak için önce hasta sorgulanmalı ve hazırlayıcı faktörlerin olup olmadığı öğrenilmelidir. Örneğin; emzirme varlığı, meme cerrahisi veya biyopsiden sonra inflamasyonun başlama koşulları, tanısal yaklaşımı yönlendirmeye yardımcı olacaktır. Ayrıca hastanın meme inflamasyonun süresi hakkında bilgi edinmek de önemlidir. Yakın zamanda ve ani başlayan inflamasyon bulguları genellikle enfeksiyöz mastit lehine olup inflamatuar meme kanserini dışlamamızı sağlar. Ancak semptomları hafif ortaya çıkan ve yavaş ilerleyen olgularda inflamatuar meme kanseri akılda tutulmalıdır. Yine akut mastit düşünülen ancak antibiyoterapilere yanıtsız olgularda da altta yatan patoloji komplike enfeksiyöz mastit ya da enfeksiyöz olmayan kronik mastit olabileceği gibi meme kanseri de olabileceği unutulmamalı ve gerekli her durumda kesin tanı için biyopsi geciktirilmeden yapılmalıdır [1, 2].

Mastit tanısı genelikle klinik olarak konur. Mastit hastaları tipik olarak lokalize, tek taraflı meme hassasiyeti, eritem gibi lokal bulgular ve ateş, halsizlik, yorgunluk gibi sistemik bulgular ile başvururlar [3]. Akut dönem muayenesi sırasında yalnızca inflamasyon belirtileri var ancak koleksiyon, fistül gibi komplikasyon ya da ele gelen kitle bulguları mevcut değilse, görüntüleme ya da biyopsi önerilmez. Akut mastit bulguları hafifse antiinflamatuar ilaç ve soğuk kompresyonu önerilerek hastaya gerekli bilgilendirmeler yapılıp klinik izleme alınmalıdır. Klinikte düzelme olmaması ya da hızlı bir bozulma olması durumunda tekrar klinik değerlendirme yapılmalı ve radyolojik incelemeye gidilmelidir. Bu gibi durumlarda ya da başlangıçta ağır enfeksiyon bulguları varsa ampirik antibiyotik tedavisine başlanmalıdır [4, 5]. Ayrıca laktasyonel olgularda süt stazı genellikle mastitiste başlatıcı faktör olduğundan, en önemli yönetim adımı sütün sık ve etkili şekilde memeden boşaltılmasının sağlanmasıdır [2] (Resim 1). Antibiyotikler ve semptomatik tedavi, hastanın geçici olarak daha iyi hissetmesini sağlayabilir, ancak etkili süt sağımı yapılmazsa, antibiyotiklere rağmen durum daha da kötüleşebilir [6].

Akut mastitte tedaviye klinik yanıt tipik olarak hızlı ve dramatiktir. Laboratuvar incelemeleri ve görüntüleme yöntemleri mastit için rutin olarak gerekli değildir veya önerilmez [2]. Enfeksiyon tek bir antibiyotik kürüne yetersiz yanıt verdiyse, farklı bir antibiyotik reçete edilebilir. İkinci seçenek ilaç MRSA’ya karşı etkili olmalıdır. Mastit semptomları, antibiyotikler de dahil olmak üzere uygun tedaviden sonraki birkaç gün içinde gerilemezse, aynı yerde iki veya üçten fazla nüks olması durumunda ya da ilk muayenede hastada komplike mastit bulguları ve ele gelen kitle mevcut ise uygun görüntüleme teknikleri kullanılarak hasta değerlendirilmelidir [2]. İlk başvuruda meme inflamasyonuna eşlik eden ele gelen kitlesi, aksiller LAP’si olan olgularda ampirik antibiyotik tedavisi başlanmalı ve radyolojik görüntüleme istenmelidir. Üç-5 gün sonra yapılacak tetkik sırasında hastadan alınacak antibiyoterapiye cevap durumu ile ilgili klinik bilgi son derece kıymetli ve yönlendirici olacaktır. Radyolojik görüntülemede hangi yöntemin kullanılacağına hasta yaşı ve klinik durum dikkate alınarak karar verilmelidir. İlgili meme ve aksillanın ultrason görüntülemesine ek olarak 30 yaş üstü tüm kadınlarda ilgili meme en azından tek projeksiyon mamografi ile değerlendirilmelidir. Bu özellikle maligniteye işaret edebilecek mikrokalsifikasyon varlığının değerlendirilmesi için önemlidir. Yine 40 yaş üstü olgularda ağrılı mastit tablosu düzeldikten sonra tarama mamografisinin atlanmaması gereklidir.

Antibiyotik yanıtsızlığı durumunda tedavi yetersizliği, komplike enfeksiyöz mastit ya da enfeksiyöz olmayan kronik mastit ve inflamatuar meme kanseri düşünülmeli ve tekrarlanan tedaviye rağmen düzelme olmayan olgularda ultrasonda kitle ve/veya kollaksiyon varsa mamografide şüpheli kalsifikasyonlar görülürse biyopsiye gidilmelidir. Ülkemizde idiopatik granülomatöz mastit (İGM) sık görülen bir kronik mastit şekli olup görüntüleme bulgularının ve tedavide radyolojinin rolünün bilinmesi önemlidir. İGM’de algoritmik yaklaşım Resim 2’de özetlenmiştir.

Semptomların gerilediği ancak ele gelen kitlesi olan olgularda apse oluşumunu değerlendirmek için ultrason yapılmalıdır [1]. Ultrasonda koleksiyon tespit edilirse, mikrobiyolojik test için sıvıdan ve mümkünse dokudan örnekler alınmalıdır. Önemli düzeyde kolleksiyonu olan hastalarda girişimsel prosedür sırasında koleksiyonlar boşaltılmalıdır.